Joetsen

Om deze tijd van het jaar begint het in Venlo te zinderen. Het Carnaval komt er aan en dat is aan alles te merken. Om te beginnen zien we steeds meer vlaggen van carnavalsvereniging Jocus de huizen opsieren. Het zou zomaar kunnen zijn dat er nu meer gevlagd wordt dan op Koningsdag. En het is zeker niet zo dat de Venlonaeren niet koningsgezind zijn of zo. Maar Carnaval zit de mensen hier in het bloed en daar willen ze uiting aan geven. 

Carnaval in Venlo heeft een aparte naam: Vasteloavend. Een Hollander zal nu ogenblikkelijk denken dat dat Vastenavond betekent. Maar dat klopt niet. Het simpele feit dat deze woorden op elkaar lijken, wil nog niet zeggen dat ze daarom ook hetzelfde betekenen. Kijk, meisje lijkt ook op prijsje, maar iedereen zal het met me eens zijn dat die woorden niet dezelfde betekenis hebben. Nu zullen er trouwens vast wel weer mensen zijn die zullen betogen dat het wel zo is dat elk meisje haar prijsje kent. 

In de eerste plaats is dat in het huidige metoo-tijdperk een uitermate dubieuze opmerking die ik niet graag voor mijn rekening zou willen nemen. En bovendien kennen die mensen de Nederlandse spreekwoorden maar slecht. Want het is toch "Elk Huisje kent zijn Pruisje" of zoiets? Trouwens, die opmerking klopt hier in Venlo al helemaal niet. Want een Pruis is in het Venlose dialect een Duitser. En hoewel er per week zo'n 40.000 Duitsers Venlo komen opzoeken, zou het overdreven zijn om te veronderstellen dat er zich hier achter elke deur een Duitser schuil houdt. Kom op, zeg!  Vroeger hadden we al een periode met "Liever een raket in de tuin dan een Rus in de keuken" en daarmee was het al erg genoeg uit de hand gelopen. Bovendien willen die Duitsers helemaal niet graag in een Nederlands huis wonen. In Duitsland kennen ze namelijk geen hypotheekaftrek, en daardoor zijn de prijzen van huizen daar ongeveer 25% goedkoper dan in Nederland. Dus bleibt Heinz lieber Zu Hause in die Heimat. Goed geregeld.  

Nee, Venlo, dat is een verhaal apart. Weliswaar hoort het bij Nederland, maar dat is slechts formeel zo. Het voelt volstrekt anders. Zolang als de weerman van de Limburgse TV-omroep L1 met droge ogen kan zeggen "In Venlo gaat het morgen regenen en in Holland ook" heb ik niet het gevoel dat het "Stedje van Plezeer" een wezenlijke betrokkenheid bij de rest van Nederland kent.

Nou is dat historisch gezien ook weer niet zo vreemd. Van oorsprong was de elfde provincie van Nederland niet Limburg, maar Luxemburg. Maar dat bracht een klein probleem met zich mee: Luxemburg was over land niet met Nederland verbonden. Enigszins onhandig wel. Dat werd allerwege ingezien. En daarom is Luxemburg ingeruild tegen Limburg. Daardoor heeft Nederland geen wat verder weg gelegen zuidelijk eiland meer, maar een wat dichterbij gesitueerd wormvormig aanhangsel. En dat daar Limburgers wonen met zo hun eigen ideeën en manieren  -  die op zijn zachtst gezegd  -  wat afwijken van wat er elders in ons land gedacht wordt, en ook een dialect beheersen dat voor een welbespraakte Hollander bijkans onverstaanbaar is, dat zij dan maar zo. Daar moeten zowel de Hollanders als de Limburgers maar mee leren leven.

Ik moet zeggen dat ik wel een zwak voor die Limbo's heb ontwikkeld. Welke dag is het vandaag? 22 fibberwaarie. Dat bedenk je toch niet? Dat is toch lachen? En ze hebben ook leuke woorden in hun dialect. Neem nou bijvoorbeeld het werkwoord joetsen. Joetsen, dat is als een vrouw naar het centrum van de stad gaat om te winkelen, te snuffelen, een kopje koffie hier en een gebakje daar, misschien 's middags nog een wijntje, nou, dat is joetsen. Daar hebben we in het Nederland eigenlijk geen goed woord voor. Terwijl daar toch ook veel vrouwen regelmatig op de Joets gaan. 

Een ander apart taalgebruik hier is het woordje "het" als er "zij" wordt bedoeld. Hij is gewoon Hij, maar Zij is Het. Als een man zegt "Het is aan de joets", dan bedoelt hij dus dat zijn vrouw het centrum aam het onveilig maken is. Alsof de vrouwen in Limburg onzijdig zijn. En uit eigen ervaring kan ik melden dat die veronderstelling apert onjuist is. 

In de tekst van een carnavalsliedje haalde ik de zinsnede "Weej halde door zoë lang 't geit". De gemiddelde Hollander zal nu al gauw aankomen met het idee dat deze zin mogelijk over een lange geit gaat die Zoë heet. Maar nee: Wij halen door zo lang als het gaat.  

Wie trouwens de aparte ideeënwereld van de Limbo's beter wil leren kennen, doet er goed aan om de Venlose carnavalsliedjes aan een nader onderzoek te onderwerpen. Daarin kom je heerlijk filosofische gedachten tegen die beslist de moeite van een nadere overpeinzing waard zijn. Wat te zeggen van "Ik wil niet aan de dag van morgen denken. Die dag heeft ook nog nooit aan mij gedacht." Of "Mijn Linkerbeen en mijn Rechterbeen, die lopen al jaren naast elkaar". Of  "Ongelukken zijn gekke dingen. Je hebt ze nooit totdat je ze krijgt". En zo kan ik nog wel even doorgaan. 

Het Limburgse Carnaval onderscheidt zich sowieso van hetzelfde feest elders in Nederland. Het is fijnzinniger. Hier staat geen Paard in de Gang, en zijn er ook geen Preitjes op de Dijtjes. Absoluut not done om daarmee aan te komen. Naast de filosofische ideeënrijkdom zoals ik die hier net heb aangehaald, kenmerken de Venlose liedjes zich door de vaak wat melancholieke, weemoedige sfeer die door de muziek en de teksten heen geweven zit. Ook de liefde voor de stad Venlo is een regelmatig terugkerend thema waar de echte Venlonaer emotioneel van kan worden. Verder is de boerenkiel hier taboe. Mensen zijn mooi versierd, fijnmazig geschminkt en hebben extravagant versierde hoedjes dan wel hoofdtooien.

Die weemoedige ondertoon maakt veel mogelijk. Wij hebben in de korte tijd dat wij nu in Venlo verblijven, twee begrafenissen meegemaakt en daarbij werden in beide gevallen carnavalsliedjes gezongen bij de koffietafel. Vanmiddag heb ik er zelfs een op de piano mogen begeleiden. Tja, zoiets kan alleen in Limboland.

Kortom, ik laat me de komende weken weer graag verrassen.