Flanellen Lappendeken

We komen Noorwegen natuurlijk niet uit zonder een verhaal te vertellen over de Lappen. Een volkje dat bijna honderd duizend mensen beslaat. En die verspreid wonen over Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland. Noorwegen is hofleverancier. Hier wonen er bijna de helft. Ze worden hier de Sami genoemd.

De reden dat ik er nu over begin, is dat we vanaf de Noordkaap zijn afgezakt naar Karasjok. En dat is de grootste Noorse plaats waar de Sami wonen. Tijd om onze kennis over het Lappenvolkje eens grondig bij te spijkeren.

Want laten we eerlijk zijn, wat weten we daar nu eigenlijk van? Okay, we kennen de Lappendeken. En we kennen de Flanellen Lappen. Maar daar houdt het toch wel zo'n beetje mee op?

Wat zeg je? Zeggen je de Flanellen Lappen ook niks? Nou, als mijn geheugen mij niet in de steek laat, heb ik daar al eens eerder over geloggerd. Weliswaar was dat nog tijdens onze Zuid-Amerikareis, maar toch .....

Okay, even een stukje college om de geheugens op te frissen. Volgens een Oom van Dorine  -  ik zal zijn naam om privacyredenen anoniem houden, je weet tegenwoordig maar nooit  -  is niemand in staat om de woorden Flanellen Lappen fatsoenlijk uit te spreken als hij dronken is. Want dan raakt je tong in de knoop.

Ik heb het meerdere malen geprobeerd. Maar mij lukt het altijd. Dat kan twee redenen hebben. Of ik ben nooit dronken, of de stelling klopt niet. Maar de betreffende oom is inmiddels 88 jaar en kan dus bogen op aanzienlijk meer levenservaring dan ik. Dus moet ik het er op houden dat alcohol niet in grote hoeveelheden aan mij besteed is. En dat klopt ook.

Overigens kan hierbij ook de kanttekening gemaakt worden dat het begrip "dronken" eigenlijk eerst gedefinieerd moet worden voordat het lichtzinnig in dit soort discussies kan worden gebruikt.

Want wanneer is iemand zo dronken dat hij voor de Flanellen Lappentest in aanmerking komt? Een beetje rozig? Een klein beetje aangeschoten? 0,5 promille in het bloed? Behoorlijk aangeschoten?  Een engel in bed? Ladderzat? Alles zien draaien? Niet meer op je eigen benen kunnen staan? Coma gezopen? Je ziet maar, veel kan voor de waarheid doorgaan. 

Wij zijn op deze reis het alcohol drinken behoorlijk verleerd geraakt. Want voor één glaasje wijn leg je al gauw meer dan tien euro neer. En ik kan je verzekeren dat een Chardonneetje dan toch een stuk minder lekker smaakt als in Nederland.

Toen Dorine op een gegeven moment één biertje geconsumeerd had  -  toch ook nog zes piek  -  viel dat door alle alcoholontwenning zo goed, dat ze de voor de Engel-in-bed-test moeiteloos zou zijn geslaagd. Denk ik. Maar ja, het was net na de lunch ...... En in geen enkele zin van haar kwam de woordcombinatie Flanellen Lappen voor. Dus zal ik nooit weten hoe ze ..... nou ja, goed, dat doet er verder ook niet toe. Gedane zaken .....

Hoe kom ik hier nou toch weer op? O ja Flanellen Lappen en Lappendeken. Wij slapen trouwens onder een donsdek, dus daar kan ik ook al niet over meepraten. Maar over de Lappen gaan we ons dus uitgebreid laten voorlichten.

Onderweg komen we gaandeweg steeds meer Rendieren tegen. Zowel Loslopende Individuen als Gegroepeerde Weidegrazers. Er is nog een derde categorie, en dat zijn de Weggebruikers.

Van die laatste categorie zijn er nogal wat. Zebra's zie je hier trouwens niet. Vandaar dat de rendieren niet zo geneigd zijn om de weg over te steken. Als je pech hebt, zit je er zomaar een tijdje achter. 

En dan is er ook nog een die midden op de weg zijn kop gaat krabben. Hij weet het waarschijnlijk ook niet meer .....

Er zijn in Lapland twee keer zoveel rendieren dan Lappen. Dus normaal gesproken kom je ze hier ook altijd wel spontaan tegen. Zowel in het bos als in de bebouwde kom.

Over rendieren gesproken, de Lappen houden ze in kuddes. Alleen behouden die beesten vanzelfsprekend wel hun natuurlijke instincten. Dus als zo'n kudde onderweg in het berggraslandschap een groepje nog in het wild levende soortgenoten tegenkomt, dan is onze Lappenherder in Leiden.

In last, bedoel ik dus. Want die twee groepen laten zich niet gemakkelijk meer scheiden. En volgen de tamme de wilde. Dus kan het zijn dat de rendierhoeder in Leiden aankomt met nog maar de helft van zijn kudde ..... 

In Karasjok vinden we een prima camping. Goed kijken, dan zie je onze groene tent. 

Na aankomst zijn we te moe om iets anders te doen dan een beetje te kneuteren. Die Lappen zijn er morgen ook nog wel. En dat klopt ook.

De volgende dag brengen we een bezoek aan het Sami Park. Dat is een soort museum dat veel weergeeft over de Sami-cultuur. En dat is heel interessant en leerzaam.

Wat ons in de eerste plaats opvalt, is dat het leven van de Sami draait om de rendieren. Zij eten het vlees. Het gewei wordt gebruikt om gereedschapjes zoals handvatten van messen van  te maken. En zij gebruiken de bontvellen om kleding en schoeisel te fabriceren.

Het kan hier 's winters gemeen koud zijn. Karasjok is de koudste stad van Noorwegen. Er zijn hier temperaturen gemeten van min 51 graden. En dan heb je af en toe wel een extra bontvachtje nodig.

Wat we verder bemerken, is dat het handelen van de Sami helemaal in balans is met de natuur. Zij waken ervoor om die uit te putten door overbevissing of overbejaging. Zij realiseren zich dat zij van de natuur afhankelijk zijn en respecteren het daarom.

Zon, water, aarde, het neemt allemaal een belangrijke plaats in in hun beleving. Wij constateren met enige spijt dat wij in onze maatschappij ver zijn afgedwaald van deze instelling. En het veroorzaakt bijna een gevoel van heimwee. Het geeft ons even een oergevoel van weer dicht op de natuur te willen zitten.

Wat mij verder ontzettend boeit, zijn de onderkomens van de Sami. Bijvoorbeeld de tentipi's.

Heerlijk loften waarin alles wordt gedaan wat er in het dagelijks leven dient te gebeuren.

Maar het mooist vind ik de hutten. Een aantal palen diagonaal tegen elkaar met de top bij elkaar gebonden. Vervolgens aarde tegen de zijkanten waar plantjes of anders gewoon onkruid tegenaan groeit, een deurkozijn aan de voorkant, en klaar is Kees. Nou ja, Kees lijkt me geen Lappennaam, maar dat terzijde.

Op deze manier zien we zelfs hele restauranten half onder de grond. 

Ik zie hoe het werkt, en krijg meteen fantasieën over hoe ik dit zelf kan aanleggen in mijn tuin. En hoe de kleinkinderen  - met opa, dat wel  -  er in kunnen spelen. Lijkt me geweldig.

Natuurlijk worden er tegenwoordig in Lapland ook gewone  -  nou ja  -  huizen gebouwd van natuurlijk materiaal.

We krijgen inzicht in het Lappenleven.

Zo zien we bijvoorbeeld een wiegje in de vorm van een draagzak. Gemaakt van hout met daaromheen rendiervel. Warm, en het blijft op water drijven. Schijnt hier van belang te zijn.

En we zien de kleding van de Lappen. Die uit Karasjok zijn herkenbaar aan de specifieke manier waarop de kragen gestikt zijn.

Elke streek heeft zijn eigen stikselpatroon. En zo ben je qua afkomst altijd herkenbaar.

In Karasjok komen we een trouwstoet tegen. De bruidegom en de bruid lopen altijd op de vierde rij. Dus dat is op deze foto Janu met de Petø.

Op de achtergrond zie je de Gammle Kerk waar ze net vandaan komen. Gammle is trouwens ook weer zo'n grappig Noors woord. Het betekent niet zozeer "gammel", dan wel gewoon "oud".

Nog een woordje over het Lapse eten. Kijk, ze leven dicht op de natuur. Dus het menu is voordehand liggend. Er zijn twee varianten. Het ontbijt is brood met bessen, de lunch bestaat uit rendiervlees en het avondeten is zalm met bessen.

Of  - alternatief 2  -  hetzelfde ontbijt, lunch met zalm, en diner met rendiervlees en bessen. Als je het niet te vaak eet, is het erg lekker.

Als je het wel te vaak eet, wordt het net als een boterham met hagelslag.

Ook de Lappen houden soms van tegeltjeswijsheid. 

Tegenwoordig moderniseren de Lappen in snel tempo. Iedereen heeft televisie en internet. En de rendierhoeders gebruiken bijvoorbeeld 's winters voor hun werk snowscooters. Dus wat er van hun oorspronkelijke cultuur over gaat blijven, is nog maar de vraag.

Voor de rest weet ik er niet zoveel meer over te vertellen. Maar een boeiend volkje vinden wij het wél.