In de voetsporen van onze voorvaderen

Als je op reis bent, merk je maar al te vaak dat de Hollanders door de eeuwen heen een reislustig volk zijn geweest. En ook overal hun sporen hebben nagelaten. Zo komen wij op dit stuk van de reis in Flekkefjord en Stavanger. Beide steden waar Nederlandse kooplieden met hun zeilschepen een belangrijke rol hebben gespeeld.

Flekkefjord heet hier in de volksmond ook wel Hollanderstad. Dat zegt natuurlijk wel iets. Het heeft een haven in een kleine fjord. De Nederlanders meerden hier in de 17e eeuw regelmatig aan om hout en graniet te kopen. Hout hadden we nodig voor de bouw van onze huizen en schepen. En het graniet voor de vervaardiging van dijken.

In de Gouden Eeuw bezat Nederland meer schepen dan alle andere zeevarende naties tesamen. Wij waren de zeevaarders. Zo kon het gebeuren dat in 1647  397 Hollandse schepen het recht verwierven om handelswaar van en naar Noorwegen te vervoeren. 

We kwamen natuurlijk niet met lege boten. Hollanders waren natuurlijk wel kooplieden. Zout, koffie, textiel, haring, kruiden, alcohol en tabak werden met succes geïntroduceerd in de cultuur van Flekkefjord.

Veel kapiteins en bemanningsleden van de schepen brachten ook hun gezin mee. En om de handel goed te laten verlopen, vestigden velen zich in dezelfde wijk in Flekkefjord, die nog steeds bestaat en Hollenderbyen genoemd wordt. Natuurlijk willen wij dat gaan bezichtigen. 

Maar ook omgekeerd waren veel Noren nieuwsgieig naar het leven in Nederland. Zowel mannen als vrouwen monsterden aan als bemanning voor de Nederlandse schepen. En velen bleven ook in Nederland. De mannen bleven vaak matroos. En de vrouwen werden vaak dienstmeisjes in Amsterdam. 

Hollandse huizen stonden bekend als goed schoon gehouden. De meiden brachten die gewoonte mee terug naar Noorwegen, zodat dat daar ook de norm werd. 

Over en weer werden er veel relaties aangeknoopt. De Hollanders en de Noren lagen elkaar wel. Zo is bekend dat er vanaf 1628 tot 1800 in Holland meer dan 11.000 huwelijken zijn gesloten met een Noors - Hollandse achtergrond. 

Veel van deze mensen ging het voor de wind. Sommigen gingen terug naar Flekkefjord en waren veranderd. Ze droegen duurdere kleren, mooie hoeden, en waren natuurlijk wereldwijzer. Die mensen werden vanwege deze verschillen dan ook al gauw als echte Hollanders beschouwd. 

De Nederlanders brachten ook aardbeienplantjes mee, en zaden van allerlei groenten. Ook werden bessenstruiken en fruitbomen geïntroduceerd. Naar het voorbeeld van de Hollanders werd het populair om dat in je eigen achtertuin te gaan verbouwen. Het Hollandse Tuintje werd hier dan ook een begrip. 

Een andere Hollandse gewoonte die werd overgenomen , was het creëren van traptredes voor de voordeur. Dat werd als een teken van rijkdom beschouwd, net zoals in Nederland. In Flekkefjord waren er daar dan ook verscheidene van te vinden. Ze worden lokaal nog steeds Dørstep genoemd. 

Omdat het Hollands door ging voor de "bon ton", zijn veel Nederlandse woorden  -  enigzins verbasterd  -  permanent gemeengoed geworden in de Noorse taal. Een paar voorbeelden zijn appelsin, bestikk, kvakksalver, skoft, en sproyte. 

En zo zijn er natuurlijk ook scheepvaarttermen overgewaaid. Denk maar aan Noorse woorden als akterut, anker, dekk, dregg, fortøy, harpun, spant, spiese, vimpel en wrak.

Genoeg over het verleden. Wij gaan vandaag op Flekkefjord af. Dat willen we zien. En dan natuurlijk met name ook Hollenderbyen.

Flekkefjord is niet groot. Het telt iets in de buurt van 8500 inwoners. Het is een heel gezellig stadje.

De Hollandse wijk neemt ongeveer een kwart van de plaats voor zijn rekening.

In het stadje draait natuurlijk nog steeds alles om de haven.

De huizen zijn bijna allemaal wit.

Opvallend is dat er veel woningen zijn die niet vierkant zijn, maar achthoekig. 

Dit architectonische modeverschijnsel was afkomstig uit Riga, een stad waarin in het kader van de internationale handel ook veel zaken gedaan werd. 

In Hollenderbyen is daar nog eens het kenmerk van de extra torentjes aan toegevoegd.

Als je in de Hollandse wijk rondloopt, voel je de historie bijna letterlijk. En ik voel me daar ook wel een beetje trots op wat de Hollanders daar vroeger hebben neergezet.

Humor is gelukkig ook aanwezig.

En het feit dat de Noren veel woorden uit het Nederlands hebben overgenomen, vind je ook in de winkelstraat terug.

Nadat we een hele morgen hebben rondgewandeld in deze interessante combinatie van heden en verleden

gebruiken we er nog even de lunch  -  broodje garnalen, ei en rauwkost, en vervolgen we onze weg naar Stavanger.

Daar vinden we al gauw een camping midden in de stad aan een meer. Wat ons daar tegen staat is het hutje mutje uitgelijnd staan van alle campers. 

Want dat is bepaald niet het idee van lekker vrij kamperen zoals wij het zelf graag doen. Gelukkig is er aan de andere kant van de camping een uitgebreid grasveld voor het tentenvolk. Daar is gelukkig meer ruimte.

De volgende dag gaan we het centrum van de stad opzoeken. Dat is lopend gemakkelijk te doen. Het ligt op slechts drie kilometer afstand. Als bonus krijgen we ook nog een blik op het lokale onderkomen van de koninklijle familie. Al zullen ze hier niet het merendeel van hun tijd doorbrengen.

Ook in Stavanger hebben de Hollanders hun voetsporen gezet. De architectuur van het oudste stadsgedeelte is dan ook practisch gelijk aan wat we in Hollenderbyen hebben gezien. We genieten van de knusse smalle straatjes met de voornamelijk witte huisjes. Dat is werkelijl bijna romantisch genieten.

Maar dit soort geluk is niet altijd een lang leven beschoren. Ook deze keer niet. Er is een cruiseschip aangekomen,

en die braakt vervolgens allemaal goepen toeristen uit. Duizenden mensen bevolken plotseling het zeven straten oude stadsgedeelte. Deze toeristen zijn allemaal keurig opgedeeld in groepen met een nummer. En voorop een gids die een bord met een nummer omhoog houdt.

Verschrikkelijk. Meteen is de menselijke maat volkomen zoek. Dit soort kuddetoerisme  -  en met name de massaliteit er van  -  molt alle gevoelens die je in zo'n oud stadswijkje kunt hebben.

Het vervelende is, dat je nu zelfs geen fatsoenlijke foto meer kunt maken. Het cruiseschip torent boven alles uit en is dus Het Grote Niet Te Vermijden Obstakel

Ach ja, hoe gaat dat? Een man met veel teveel geld krijgt een briljante brainwave en koopt een buitenproportionele boot. Want hij ruikt nog veel meer geld. Het stadsbestuur ruikt ook omzet, dus money en maakt mogelijk dat zo'n schip met duizenden toeristen midden in het centrum kan aanmeren.

Heel veel mensen betalen vervolgens veel geld voor een cruise. Allemaal begrijpelijk toch? En volkomen legitiem. Alleen wordt alles wat mooi is, hierdoor volledig onder de voet gelopen.  Je moet het maar leuk vinden. Ik krijg bijna de behoefte  - zeer tegen mijn liberale gevoelens in  -  om aan dit soort kapitalisme regels paal en perk te stellen.

Dan maar naar het centrum van Stavanger. En dat is een prettige verrassing. Het leukste stadsmidden dat we sinds lang gezien hebben. Knus, gezellig, gemoedelijk en kleurrijk zijn de eerste woorden die me in het hoofd schieten als het over het centrum van deze stad gaat.

Ook hier vinden we weer voorbeelden van de verwantschap van de Noorse en Nederlandse taal.

En we laten ons uitgebreid voorlichten over het wel en wee van de folkloristische kleding hier.

Natuurlijk is alle rijkdom hier  -  en feitelijk van heel Noorwegen  -  begonnen in de haven van Stavanger.

Dat werd de uitvalsbasis voor alle olieplatforms in de Noordzee. Er is een aardig museum waarin dat allemaal wordt uitgelegd.

Zo leren we dat de overwinsten van de olieindustrie in een nationaal fonds worden gestopt. En van de rente van dit belegde geld worden op nationale schaal leuke dingen gedaan. De bevolking kan meebeslissen over de besteding ervan. 

En denk nu niet dat het over een paar miljoentjes gaat. Als ik het goed heb gezien, zit er in dat fonds een bedrag ven 900 miljard euro. Maar het kan zijn dat et nóg een nulletje achter moet. Dat weet ik niet helemaal zeker meer. Dus ook al stort de olieindustrie uiteindelijk in, Noorwegen zal met zijn ruim vijf miljoen inwoners nooit een arm land worden.